مطالعه تطبیقی- تحلیلی نقوش سفالینه های آقکند با نقوش منسوجات قرن های چهارم تا ششم ه.ق.

سفالگری یکی از دیرینه ترین هنرهایی است که تجلی گاه باورها، اساطیر و جهان بینی تمدن های بشری به شمار می آید و نقوشی که بر سفال نقش می بندد، معرف میراثی است که در آن بستر به وجود آمده است. هنر سفالگری در طی نخستین سده های اسلامی، غنا و ارزشی بیش از پیش یافت. در طبقه بندی انواع سفالینه های دوره اسلامی، سفال های نوع آقکند از جایگاه ویژه ای برخوردارند. در مقاله حاضر، سعی شده تا پس از ترسیم پیش زمینه های تاریخی و هنری سفال آقکند، به بررسی تطبیقی و تحلیلی چگونگی تأثیر نقوش منسوجات آل بویه و سلجوقی بر نقوش سفالینه های آقکند و برعکس، پرداخته شود. تمرکز بررسی حاضر، بر نقش مایه ها و مضامین به کاررفته در منسوجات آل بویه و سلجوقی و سفال آقکند است، ضمن اینکه توجه به تقابل نقش و معنا نیز از نظر دور نمانده است. بااینکه، مکان اصلی ساخت برخی سفال هایی که به نوع آقکند معروف شده اند به درستی معلوم نیست، چنین بررسی هایی می تواند در ارائه یک راهکار برای مکان یابی محل ساخت این نوع سفالینه ها به باستان شناسان و هنرشناسان کمک کند. نظر به اینکه اطلاعات ما از سفالینه های نوع آقکند بسیار محدود است، انجام چنین پژوهشی ضروری می نماید. یافته های پژوهش حاضر نشان دهنده تأثیر ژرف نقوش نمادین و تزئینی منسوجات این دو دوره بر نقوش سفالینه های آقکند است. برخی نقوش ازجمله نقوش پرندگان به لحاظ چگونگی اجرا، شکل، نوع پرنده و همچنین طرز قرارگیری نقش در زمینه، به همان فرمی که در منسوجات طراحی شده اند، بر روی سفال های نوع آقکند نیز دیده می شوند. به طورکلی، در موارد مختلفی چون تمام رخ نمائی، تقابل و تقارن، قاب های نقوش، ترسیم نقوش انتزاعی، شیوه تزئین باتوجه به ماده خام این دو زمینه هنری، تحرک در نقش حیوانات و زمینه نقش ها، می توان به تأثیر و تأثرات این دو زمینه هنری پرداخت و درمورد آنها بحث نمود. باتوجه به موضوع، محتوا و هدف پژوهش، می توان این سؤالات را مطرح نمود: در چه زمینه هایی می توان بین نقوش منسوجات ادوار آل بویه و سلجوقی با سفالینه های نوع آقکند شباهت و افتراق پیدا کرد؟ براساس مقایسه بین دو زمینه هنری موردبحث، تا چه حد می توان به تبیین نزدیکی نقوش بین این دو زمینه هنری و ارتباط بین آنها پرداخت؟ روش پژوهش حاضر، توصیفی- تطبیقی با رویکردی کیفی و شیوه جمع آوری اطلاعات، اسنادی (کتابخانه ای) است.